Άρθρα Ψυχολογίας
|Η πρώτη συνάντηση θεραπευτή με θεραπευμένο
Η πρώτη συνάντηση θεραπευτή με θεραπευόμενο ή αλλιώς η πρώτη συνέντευξη. Ουσιαστικά η συνέντευξη είναι μια συνομιλία. Ο σκοπός της συνέντευξης δεν είναι απλά η συλλογή πληροφοριών γύρω από τον θεραπευόμενο αλλά η κατανόηση του πώς νιώθει ο θεραπευόμενος. Μια τέτοια κατανόηση είναι ουσιώδης για τη σωστή διάγνωση και την επιτυχία της ψυχοθεραπείας και η επιτυχία της συνέντευξης βασίζεται στην ανάπτυξη αυτής ακριβώς της κατανόησης. Η ευαισθησία του θεραπευτή είναι καθοριστική για την πορεία της συνέντευξης και την ευκολία με την οποία θα δώσει πληροφορίες ο θεραπευόμενος. Ευαισθησία, <<εμπάθεια>>, κατανόηση, ήδη ανακουφίζουν τον θεραπευόμενο. Δεν είναι, λοιπόν, παράξενο, αν η αρχική συνέντευξη θεωρείται ότι αποτελεί και την έναρξη της θεραπεία. Σχεδόν όλοι οι θεραπευόμενοι αισθάνονται άγχος για το γεγονός ότι θα μιλήσουν σε κάποιον ξένο. Έχουν επίσης αρκετή ανησυχία για τα συμπτώματα τους και για την αναμενόμενη εκτίμηση του θεραπευτή. Μπορεί ακόμη να αισθάνονται αμήχανοι για προσωπικά τους θέματα, που θα πρέπει να συζητηθούν στη διάρκεια της συνέντευξης. Έτσι, ο θεραπευόμενος βρίσκεται σε μια ευάλωτη θέση όχι μόνο λόγω του προβλήματος του, αλλά και λόγω της ειδικής φύσης της συνάντησης που θα έχει με το θεραπευτή. Και γι’ αυτό θα πρέπει ο θεραπευτής να τον καθησυχάσει και να του φερθεί με ευγένεια. Ο πρώτος και πρωταρχικός στόχος είναι να δημιουργηθεί η κατάλληλη ατμόσφαιρα, ώστε ο θεραπευόμενος να νιώσει άνεση, εμπιστοσύνη και να μιλήσει ελεύθερα. Η μεγαλύτερη τέχνη είναι να μάθει κανείς ν’ ακούει.
|Διαχωρισμός ανάμεσα στην έννοια της θλίψης και στην έννοια της κατάθλιψης
Θλίψη είναι ένα φυσιολογικό και αναμενόμενο συναίσθημα, που εκλύεται κάτω από ορισμένες ψυχοτραυματικές συνθήκες. Ένα ισχυρό ψυχοτραυματικό γεγονός, όπως είναι η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, η διάψευση μιας σημαντικής προσδοκίας, η κοινωνική ή επαγγελματική υποβάθμιση ή ακόμα η απώλεια υλικών αγαθών, είναι φυσικό να προκαλεί θλίψη. Παθολογικό θα ήταν αν κάτι τέτοιο αν δεν συνέβαινε. Και πραγματικά, η απουσία συναισθηματικής ανταπόκρισης (απάθεια, συναισθηματική ρηχότητα) συμβαίνει σε παθολογικές καταστάσεις όπως π.Χ. στη σχιζοφρένεια. Σε αντίθεση με τη θλίψη, η κατάθλιψη είναι ένα παθολογικό συναίσθημα, δηλαδή είτε μη αναμενόμενο, είτε υπερβολικό σε ένταση ή διάρκεια. Αποτελεί το βασικό σύμπτωμα της ομώνυμης νόσου ή <<διαταραχής>>. Ατυχώς, τόσο για το σύμπτωμα όσο και για τη νόσο χρησιμοποιείται ο ίδιος όρος (κατάθλιψη), πράγμα που οδηγεί αρκετά συχνά σε σύγχυση. Κάτι άλλο που δημιουργεί σύγχυση σχετίζεται με το γεγονός ότι η θλίψη και η κατάθλιψη αποτελούν, σε βιωματικό επίπεδο, ταυτόσημες συναισθηματικές εμπειρίες. Από αυτή την ταύτιση απορρέει η εσφαλμένη εντύπωση ότι οφείλονται στα ίδια αιτία και κατ’επέκταση υπακούν στους ίδιους αποτρεπτικούς ή θεραπευτικούς χειρισμούς. Γνωρίζουμε όμως σήμερα πολύ καλά ότι η νόσος κατάθλιψη (κυρίως στη μείζονα και τη διπολική μορφή της) ναι μεν εκφράζεται με ψυχολογικά συμπτώματα, είναι όμως κατά βάση μία βιολογική πάθηση και ως τέτοια, ανταποκρίνεται κυρίως σε βιολογικά μέσα θεραπείας. Κάτω από αυτό το πρίσμα, είναι ευεξήγητο για ποιο λόγο οι προτροπές προς τον καταθλιπτικό άρρωστο να το <<ρίξει έξω>> επιδεινώνουν την κατάσταση του αντί να τη βελτιώνουν. Η εσφαλμένη ταύτιση θλίψης και κατάθλιψης είναι μία από τις αιτίες που οδηγούν στην αποτυχία διάγνωσης και επομένως και στην αποτυχία θεραπευτικής αντιμετώπισης της κατάθλιψης. Πρόσφατες επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν ότι μόνο το εν τρίτο των αρρώστων με διπολική συναισθηματική διαταραχή υποβάλλονται σε θεραπευτική αγωγή. Η διαπίστωση αυτή αποκτά μεγαλύτερη σημασία αν σκεφθεί κανείς ότι στην εποχή μας υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες, τόσο για τη διάγνωση όσο και για την αποτελεσματική θεραπεία της κατάθλιψης
|Άγχος
Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει νιώσει άγχος. Παρόλα αυτά ακριβής ορισμός του όρου είναι δύσκολος γιατί η έννοια αυτή χρησιμοποιείται για ένα ευρύ φάσμα απαντήσεων του ατόμου. Το άγχος είναι η δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση που περιλαμβάνει αισθήματα τάσης, φόβου ή ακόμη και τρόμο σαν απάντηση σε κίνδυνο του οποίου η πηγή είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστη η μη αναγνωρίσιμη. Όπως και ο φόβος, έτσι και το άγχος εκτός της ψυχολογικής διάστασης της τάσης, φόβου και τρόμου συνοδεύεται από διέγερση του συμπαθητικού συστήματος που εκδηλώνεται με ιδρώτα, ταχυκαρδία, τρόμο, επιτάχυνση της αναπνοής και γαστρεντερική δυσφορία (φυσιολογική διάσταση) Σ’ αντίθεση, όμως με το φόβο η πηγή του άγχους είτε είναι άγνωστη είτε έχει ελάχιστη ένταση σε σύγκριση με την ένταση της φυσιολογικής και συναισθηματικής (ψυχολογικής) αντιδράσης που προκαλεί. Συνήθως το άγχος είναι μια κοινή αντίδραση που σε κάποιο βαθμό απαντάται στους περισσότερους ανθρώπους με τη μορφή της υπερβολικής αντιδράσεις σε ήπια στρεσογόνα γεγονότα (π.Χ. παραμονές εξετάσεων, αναμονή σημαντικών συναντήσεων κτλ). Το άγχος θεωρείται παθολογικό εάν δημιουργεί προβλήματα στην καθημερινή λειτουργικότητα, στην επίτευξη επιθυμητών στόχων ή στη συναισθηματική ηρεμία του ατόμου οπότε και έχουμε κάποια αγχώδη διαταραχή. Υπολογίζεται ότι μεταξύ 2% και 4% του γενικού πληθυσμού παρουσιάζει σε κάποια στιγμή της ζωής του κάποια αγχώδη διαταραχή. Επομένως, οι αγχώδεις διαταραχές είναι ίσως οι πιο συχνά αν ευρισκόμενες διαταραχές στο γενικό πληθυσμό.